ZAANGAŻOWANIE NAUCZYCIELI I AKTYWNA POSTAWA UCZNIÓW
Po okresie dyskusji, w których istotne różnice stanowisk przeplatały się z nieporozumieniami, nasza współczesna pedagogika w rzędzie podstawowych zasad systemu szkolnego stawia zasadę kierowniczej roli nauczyciela w procesie wychowania.
Nie ulega więc wątpliwości, jak istotne znaczenie dla wychowania w trzeźwości ma jednolity i zaangażowany stosunek do tego zadania całego zespołu pedagogicznego szkoły.
Nie mamy oczywiście na myśli identyczności form i metod działania ani jednakowego stopnia zaangażowania.
Chodzi o taką jednolitość stanowiska nauczycieli, która wyklucza nad wyraz szkodliwe dla osiągnięcia zamierzonego celu przekonanie uczniów, że jeden nauczyciel docenia problem wychowania w trzeźwości, a drugi lekceważy.
Postulatu zaangażowania się całego zespołu nauczycieli do zadań wychowania w trzeźwości nie należy komentować w ten sposób, jak gdyby każdy nauczyciel miał okazje do jednakowego zakresu i nasilenia pracy dydaktyczno-wychowawczej w omawianej dziedzinie. Nieporównanie szersze są z pewnością możliwości dydaktyczne nauczyciela biologii niż matematyki. W innym stopniu i w inny sposób wykorzysta odpowiednie partie programu nauczania historyk, a w inny nauczyciel geografii. Specjalne też będą — w porównaniu do innych nauczycieli — tereny i metody działalności pedagogicznej nauczyciela wychowania obywatelskiego, wychowawcy klasy, opiekuna zajęć pozalekcyjnych czy drużyny harcerskiej.
O ile wpływy wychowawcze środowiska społecznego są zbiorem czynników przypadkowych, o tyle wychowanie w szkole jest świadome i organizowane celowo. Wyrazem i formą organizacyjną tej zasady jest roczny plan pracy dydaktyczno-wychowawczej szkoły zatwierdzany przez radę pedagogiczną, a realizowany i wzbogacany indywidualnymi środkami i metodami pracy nauczycieli, wychowawców klasowych oraz opiekunów zajęć pozalekcyjnych i organizacji młodzieżowych. Uwzględnienie w tym planie w odpowiednich wymiarach zadań wychowania w trzeźwości może być rękojmią jednolitego, zaangażowanego i kierowniczego stanowiska nauczycieli w stosunku do problemu o ważkich konsekwencjach wychowawczych.
Najbardziej jednak precyzyjne ustalenie roli zespołu pedagogicznego minie się z zamierzonym celem, jeżeli nauczyciel nie będzie przekonany o wadze i słuszności zadania. Formalny udział nauczyciela w jego realizacji będzie bezbłędnie oceniony przez uczniów jako fikcja służąca zachowaniu pozorów. Osobiste, szczere zaangażowanie wychowawcy warunkuje dobór prawidłowej drogi do szczerych przekonań i konsekwentnej postawy wychowanka. Dlatego obszerny materiał rzeczowo-informacyjny zawarty w niniejszym opracowaniu stanowi przesłanki w pierwszym rzędzie dla wniosków nauczycieli.
Procesu wychowawczego nie może jednak wypełniać wyłącznie działanie nauczyciela, szczególnie w wychowaniu umysłowym i społeczno-moralnym aktywność ucznia ma znaczenie zasadnicze w przyswajaniu wiadomości, kształtowaniu przekonań i utrwalaniu nawyków.
Zabiegi dydaktyczno-wychowawcze związane z postawą trzeźwości muszą towarzyszyć różnym formom aktywności uczniów.
Postulują one, żeby nie podawać uczniom nie tylko gotowych opinii i wniosków, ale nawet całkowicie przez nauczyciela przygotowanego materiału faktycznego.
Poznawczą postawę ucznia aktywizuje temat „alkohol i skutki jego działania” jako przedmiot ćwiczeń w pracowniach szkolnych, zaktywizuje też zadanie przygotowania przez uczniów osobistej oceny odpowiedniego utworu literackiego lub filmu, polecenie wyszukania w roczniku statystycznym odpowiednich danych i ustalenia na tej podstawie wniosków itp. Nie mnożę przykładów, których znaczną ilość znajdzie nauczyciel w propozycjach metodycznych trzeciej części naszego opracowania.
Zasada aktywnej postawy uczniów powinna być naczelną dyrektywą zajęć, które pozostają w bezpośrednim lub pośrednim związku z wychowaniem w trzeźwości.
Problem alkoholowy ma wiele aspektów wymagających bezpośredniego i zindywidualizowanego w metodach docierania wychowawcy do wychowanka. Niemniej i w tej dziedzinie należy pamiętać o ogólnej zasadzie wychowawczej, iż najskuteczniej trafia nauczyciel do ucznia przez zorganizowany zespół rówieśników. W zespole łatwiej kształtują się opinie i sprawniej wyzwala aktywność.