NAUCZANIE I WYCHOWANIE
Znana zasada jednolitego systemu pracy szkolnej zwraca szczególną uwagę na związek między nauczaniem a wychowywaniem. W zastosowaniu do naszego problemu wypływa stąd ważny wniosek: zadania nie da się zamknąć w ramach tematów lekcyjnych i ograniczyć wyłącznie do nabycia przez uczniów wiadomości z dziedziny przeciwalkoholowej.
Wydaje się, iż podstawowym niedomaganiem stanowiska, zajętego w znanych nam opracowaniach amerykańskich na temat „szkoła a problem alkoholowy”, jest potraktowanie sprawy na płaszczyźnie „szkolenia przeciwalkoholowego”. Mimo pewnych akcentów społeczno-moralnych i metodyczno-wychowawczych, decydujący wpływ na całokształt problemu wywarło ujęcie go w formie „wiadomości o alkoholu i alkoholizmie”.
Doceniając poważne znaczenie elementów poznania, podajemy obszerne i wielostronne informacje rzeczowe oraz przedstawiamy wiele konkretnych propozycji dydaktycznych. Tym niemniej przenosimy zadanie na znacznie szerszy teren pracy wychowawczej.
W całym procesie wychowania w trzeźwości nie wystarcza przedstawianie uczniom w najbardziej nawet przekonywający sposób normy negatywnej: obecnie w ogóle nie używaj alkoholu, a w przyszłości nigdy go nie nadużywaj. Dość łatwo można formalnie przyswoić uczniom taki wniosek, a nawet argumentację, na której się opiera. Nie znaczy to, że zabezpieczyliśmy w ten sposób życiową postawę trzeźwości wychowanka.
Nie odegra również trwalszej roli stosowanie dorywczych środków zapobiegawczych w sytuacjach, w których występuje najczęściej okazja do picia alkoholu. Można każdej z takich konkretnych okazji przeciwstawić za pomocą odpowiedniego zabiegu organizacyjno-metodycznego atrakcyjną formę bardziej właściwego spędzenia czasu niż picie. Jest to jednak profilaktyka o krótkim zasięgu.
Dla osiągnięcia trwałych wyników stosujemy system wychowawczy złożony z szerokiego zespołu celowo i planowo zorganizowanych czynników. Mają one rozwijać myślenie, uczucia i wolę ucznia, kształtować w pożądanym kierunku jego świadomość, utrwalać wartościowe cechy charakteru, podnosić sprawność działania, przyzwyczajać do aktywnej postawy i budzić poczucie odpowiedzialności za swoje postępowanie. Na tym gruncie oprzeć można zaufanie, iż uczniowie wcielać będą w życie ogólny cel i konkretne zadania, jakie przed nimi stawiamy.
Nie ma i nie może być innej słusznej płaszczyzny pracy dydaktyczno– wychowawczej. W tej płaszczyźnie umieszczamy zadanie wychowania w trzeźwości.
Ostrzegając przed realizacją zadania wyłącznie metodą potępiającej normy negatywnej, nie wykluczamy jej jednak. Przeciwnie, w problematyce wychowania społeczno-moralnego odgrywa ona ważną rolę.
Zasada bowiem „szkoła bliżej życia”, obok wielorakich zadań ujmowanych w sensie pozytywnym, wymaga również reakcji wychowawczej na zjawiska, które zasługują na dezaprobatę moralną. Przymykaniem oczu i milczeniem reagują na tak zwane drażliwe tematy tylko pedagogiczni krótkowidze. W systemie pracy wychowawczej ważną pozycję zajmuje kształtowanie w uczniach prawidłowej oceny i reakcji emocjonalnej oraz zdecydowanej postawy w stosunku do wszystkich zjawisk niezgodnych z normami moralności – sprzecznych z interesem społecznym, hamujących wszechstronny rozwój i szczęście, rodziny, społeczeństwa.
Do takich zjawisk niegodnych moralności należy nadużywanie alkoholu. W tym aspekcie problemem do rozwiązania przez szkołę jest wychowanie przeciwalkoholowe.