DZIAŁANIE ALKOHOLU NA NARZĄDY WEWNĘTRZNE
Przy omawianiu tego zagadnienia, z konieczności wprowadza się podział organizmu na poszczególne układy; należy jednakże pamiętać, że w rzeczywistości wszystkie układy funkcjonują wspólnie, ich czynności nierozerwalnie łączą się ze sobą zapewniając sprawne funkcjonowanie organizmu, a naruszenie jednej z funkcji nieuchronnie pociąga za sobą naruszenie wszystkich pozostałych.
Każde upojenie alkoholem — niezależnie od stopnia nasilenia objawów, dawki czy czasu trwania—z punktu widzenia medycyny jest zatruciem. Działając na komórkę, alkohol powoduje stan czynnościowego wyłączenia komórki, stan swoistej narkozy ze znacznym osłabieniem lub wyłączeniem czynności komórki. Stan taki jest następstwem uszkodzenia przez alkohol funkcji przemiany materii w komórkach. Po ustąpieniu zatrucia komórka odzyskuje swą poprzednią sprawność, jednakże jeżeli zatrucie zdarza się dostatecznie często i jest dostatecznie silne, wówczas funkcja komórki ulega trwałemu osłabieniu lub też nieodwracalnie zanika. Jak i we wszystkich innych zatruciach, tak i w zatruciu alkoholem obowiązuje niezmienna, ewolucyjna zasada, iż komórki, struktury i układy młodsze łatwiej ulegają zatruciu i wcześniej — zniszczeniu, niż starsze. Należy to rozumieć w ten sposób, że młodszymi są zarówno te komórki czy struktury, które jeszcze nie osiągnęły pełnej dojrzałości (nowe komórki powstające w miejsce starych, układy czy struktury młodego organizmu, który jeszcze nie osiągnął stopnia dojrzałości biologicznej itd.), jak i te, które pojawiły się późno w rozwoju ewolucyjnym gromady, rzędu, rodzaju czy gatunku (np. najwyższe struktury mózgowe u człowieka, nieobecne u małp człekokształtnych). Dokładne zrozumienie tej zasady ma fundamentalne znaczenie dla zrozumienia głównych problemów związanych z wpływem alkoholu na organizm ludzki.
W części tej omawiamy jedynie zmiany, powodowane przez jednorazowe użycie alkoholu.
Najwyraźniejsze zmiany powoduje alkohol w przewodzie pokarmowym. Stykając się z błoną śluzową drażni ją i powoduje jej przekrwienie. W drodze mechanizmu obronnego błona śluzowa wydziela duże ilości śluzu, który grubą warstwą pokrywa ściany żołądka i utrudnia przenikanie do krwi nie tylko alkoholu, ale i niezbędnych składników pokarmowych.
Czynność wątroby polega na dokonywaniu wstępnej przemiany przyswojonych pokarmów, oczyszczaniu organizmu z różnych substancji trujących oraz na produkowaniu tzw. ciał odpornościowych. Zatrucie komórki wątrobowej przez alkohol powoduje przemijające upośledzenie funkcji wątroby.
Niewielkie dawki alkoholu przyspieszają czynność serca i rozszerzają naczynia krwionośne, zaopatrujące mięsień sercowy w krew. Wzrost stężenia alkoholu we krwi doprowadza do zwężenia tych naczyń, a więc do niedotlenienia mięśnia sercowego. Zmianom tym towarzyszą gwałtowne wahania ciśnienia krwi, co u osób starszych, dotkniętych miażdżycą naczyń może prowadzić do krwotoków mózgowych.
Picie alkoholu powoduje znaczne nasilenie procesów zapalnych. Ma tu też znaczenie ujemny bilans cieplny (patrz wyżej) osoby nietrzeźwej. Szczególnie wyraźnie występują nasilenia objawów choroby u gruźlików i u chorych na nerki. Badania wykonywane na zwierzętach dowiodły, że alkohol przenika bezpośrednio do komórek płciowych i uszkadza je. Z oczywistych powodów nie przeprowadza się takich badań na ludziach. Badania statystyczne nad częstością występowania zmian wrodzonych u dzieci alkoholików w porównaniu z częstością takich zmian u dzieci osób niepijących nie dały jednoznacznych wyników. Niektórzy badacze są zdania, że zdarzające się nieraz upośledzenie fizyczne i umysłowe dzieci alkoholików wynika raczej z socjalnych, niż z ściśle genetycznych czynników.
Należy podkreślić, że aczkolwiek różne rodzaje napojów alkoholowych powodują przewagę nasilenia pewnych zmian w organizmie (wino uszkadza najwyraźniej wątrobę, piwo — układ krążenia, wódki — układ nerwowy), to jednak każdy napój alkoholowy powoduje powstawanie wyżej omówionych zaburzeń. 140 gramów (3/4 szklanki) wina lub 1/2 litra (duży kufel) piwa mają takie samo działanie i taki sam stopień szkodliwości co 50-gramowy kieliszek wódki. Szkody wywołane jednorazowym zatruciem sumują się w miarę powtarzania stanów zatrucia.
Zgodnie z zasadą ewolucyjną, organizmy niedojrzałe, młodociane są szczególnie wrażliwe na zatrucie alkoholem; zmiany następują w nich szybko, są głębsze i bardziej rozległe, niż u dorosłych. Gra tu też pewną rolę nie-wykształcenie mechanizmów obronnych organizmu u młodocianych. Wczesne zmiany przejawiają się pod postacią zahamowania rozwoju organizmu, dalsze — pod postacią upośledzenia fizycznego i psychicznego.