CEL I PODSTAWOWE ZASADY WYCHOWANIA W ABSTYNENCJI I TRZEŹWOŚCI
Niezastąpionym sposobem stopniowej likwidacji pijaństwa i alkoholizmu jest uświadamianie wychowanków szkół o problemie alkoholowym, kształtowanie ich świadomego stosunku do używania trunków i utrwalanie postawy trzeźwości.
Z takiej oceny wyciągnięto w wielu krajach praktyczny wniosek, okazując szkołom pomoc w postaci odpowiednich opracowań informacyjnych i programowo-metodycznych. Ułatwiają one nauczycielom wykorzystanie czynników dydaktyczno-wychowawczych dla kształtowania zamierzonego stosunku uczniów do alkoholu. Charakter tego rodzaju opracowań jest bardzo różny, od urzędowo obowiązujących programów do poradników pozostawiających nauczycielom całkowitą swobodę sposobów korzystania z nich.
W tym względzie z pewnym uproszczeniem można przeprowadzić następującą linię podziału kierunków działania:
a. zagadnienie przeciwalkoholowego nauczania i wychowania uczniów traktowane jest w sposób wyodrębniony z ogólnego problemu zwalczania pijaństwa i alkoholizmu, co znajduje wyraz w specjalnych opracowaniach przeznaczonych dla nauczycieli (między innymi — w Szwecji, Stanach Zjednoczonych, Bułgarii);
b. wpływ wychowawczy na nieletnich wywiera się w ramach ogólnej profilaktyki przeciwalkoholowej, w związku z czym pozycje wydawnicze dotyczące dzieci i młodzieży wchodzą w zakres ogólnej literatury przeciwalkoholowej i nie uwzględniają specyfiki wychowania szkolnego. Sytuacja ta bardziej od poprzedniej powszechna, ma miejsce również i w naszym kraju.
Nikt w Polsce nie kwestionuje, że bardzo poważną rolę w dziedzinie profilaktyki przeciwalkoholowej może i powinna odegrać praca dydaktyczno-wychowawcza szkół nad utrwaleniem w uczniach życiowej postawy trzeźwości. Słuszne założenie nie znalazło dotychczas wyrazu w odpowiedniej pozycji wydawniczej.
Książka pomocnicza dla nauczycieli “Abstynencja, trzeźwość, profilaktyka wychowawcza” stanowi propozycję programowo-metodyczną pracy uświadamiającej i wychowawczej szkoły w zakresie problemu alkoholowego.
Szkoła może uwzględniać w praktyce pedagogicznej tematykę przeciw alkoholową w znacznie szerszym zakresie niż ustala to program nauczania. Najlepszym w tym kierunku intencjom nie odpowiada umiejętność działania. Zwracała na to niejednokrotnie uwagę opinia wielu doświadczonych nauczycieli.
Wiadomo przecież, że w procesie wychowania szkolnego wśród wielu czynników zasadniczą rolę odgrywa działalność nauczycieli świadomych celu, treści, metod i form organizacyjnych pracy wychowawczej i to nie tylko w sensie ogólnym, ale i w odniesieniu do określonych zadań.
Mówimy o konkretnym zadaniu wychowania uczniów w trzeźwości, przedstawia na gruncie określonego stanowiska cel tego zadania w sposób możliwie wszechstronny, informuje o treści problemu, proponuje metodyczne i organizacyjne formy działania dydaktyczno-wychowawczego prowadzące do założonego celu.
Wiadomości z zakresu tych dziedzin wiedzy, do których nauczyciel nie ma specjalnego przygotowania, podane są w formie popularnonaukowej. Niejedno zagadnienie można było w podręczniku potraktować z dużą zwięzłością, zakładając, iż nauczyciel znajdzie uzupełnienie w posiadanych wiadomościach z dziedziny chemii, biologii, higieny, psychologii, socjologii, a przede wszystkim — pedagogiki.
Książka ma charakter poradnika. Zakłada, i winna zakładać, że doświadczenie i inicjatywa nauczycieli rozwinie w praktyce pedagogicznej proponowane w niej kierunki, formy i metody pracy, uwzględniając zróżnicowane cechy kształtowanej osobowości ucznia, różne fazy jego rozwoju, różne sytuacje środowiskowe.
Na etapie pierwszej próby wydania tego rodzaju informatora-poradnika zdecydowano się na jego ogólnoszkolny charakter bez uwzględnienia zróżnicowanych typów szkół.
Dokładne powiązanie materiału rzeczowo-informacyjnego z poszczególnymi przykładami form pracy dydaktyczno-wychowawczej było niemożliwe ze względów praktycznych, wymagałoby bowiem wielokrotnych powtórzeń wiadomości przedmiotowych problemu, na co nie pozwalają ani względy metodologiczne, ani przewidziane rozmiary książki. Potrzebne w konkretnych sytuacjach powiązania nie powinny stanowić trudności, tak ze względu na zachowaną w podręczniku ogólną korelację między materiałem rzeczowym a aspektami wychowawczymi problemu, jak i odpowiednie odsyłacze przy poszczególnych zadaniach dydaktyczno-wychowawczych.
Współautorzy podręcznika reprezentują specjalistyczne wykształcenie oraz praktykę w zakresie opracowanych przez siebie zagadnień. Wspólną płaszczyzną przy różnych specjalnościach jest przekonanie o roli czynników wychowawczych dla utrwalenia pożądanej postawy człowieka w stosunku do problemu picia alkoholu.
Autorzy podjęli się trudnej pracy -— w pewnym sensie pionierskiej zarówno w dziedzinie polskich opracowań przeciwalkoholowych, jak i pedagogicznych — w przekonaniu, że na tego rodzaju opracowanie istnieje zapotrzebowanie wśród nauczycieli, że książka mimo swej niedoskonałości pomoże w upowszechnieniu i podniesieniu na wyższy poziom form oraz metod wychowania uczniów w trzeźwości.
Książka przeznaczona jest dla nauczycieli, może jednak również okazać pomoc wychowawcom w czasie zajęć pozaszkolnych z dziećmi i młodzieżą oraz działaczom społecznego komitetu przeciwalkoholowego.